اقدامات و عملکرد مرکز بین المللی مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع زیستی در مناطق خشک و نیمه خشک

مدیریت جامع حوزه های آبخیزدر سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور شامل اقدامات ذیل است:

1. طرح حفاظت  فیزیکی و بیولوژیکی از عرصه های ملی

2. طرح مردمی کاشت یک میلیارد درخت

3. طرح صیانت از جنگل ها

4. طرح سامانه پنجره واحد مدیریت زمین

5. طرح آبخیزداری و آبخوانداری در سطح 90 میلیون هکتار

6. طرح احیا و توسعه پوشش گیاهی مراتع در سطح 50 میلیون هکتار

7. طرح  مقابله با بیابان زایی و کانون های ریزگرد

الف- معاونت امور جنگل

• شناسایی عرصه‌های مستعد برای توسعه جنگل در سطح 4 میلیون هکتار در 29 استان
• کاشت مردمی طرح یک میلیارد درخت

ب- معاونت آبخیزداری، امور مراتع و بیابان:

         1. اقدامات شاخص راهبردی                       2. اقدامات شاخص اجرایی

* مرکز بین المللی مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع زیستی

این مرکز با هدف پیاده سازی فرآیند مدیریت جامع حوزه های آبخیز در کشور در سال 1399 تاسیس گردید. برخی از مهم ترین برنامه های این مرکزعبارتند از:

1. ساختار سازی

• تدوین "نظام نامه مرکزبین المللی مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع زیستی"
• ایجاد ساختار اداری، تامین نیروی انسانی متخصص، تجهیز مرکزبین المللی، اخذ شماره حساب ریالی و ارزی، سایت و ایمیل و اقدامات لازم برای برگزاری شورای حکام در مرکز بین المللی

2. اقدامات راهبردی

• "گفتمان سازی مدیریت جامع حوزه های آبخیز"به عنوان یکی از راهبردهای کلان حکمرانی سرزمین در ادبیات رسانه، بخش ها و نهاد ها و دستگاه ها ی تصمیم ساز و تصمیم گیر
• انسجام سازمانی در درون سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور به طور ویژه و نیز هماهنگی بین وزارت جهادکشاورزی (سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور) با وزارت کشور و استانداری ها (قرارگاه جهادی وزارت کشور و سازمان بحران کشور)
• تلاش برای تصویب "لایحه آبخیزداری و آبخوانداری"برای اجرای اقدامات موثر در مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع زیستی
• تلاش برای تصویب  "شورای عالی آب، منابع طبیعی و آبخیزداری"برای اجرای اقدامات موثر در مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع زیستی
• تلاش برای توجه به برای لحاظ موارد و مفاد مناسب برای اجرای فرایند مدیریت جامع حوزه های آبخیز و حفظ منابع زیستی در "قانون برنامه توسعه هفتم توسعه"در دولت و مجلس محترم
• تلاش برای توجه به "دانش بومی"و استفاده از آن در برنامه های حفظ، احیا و بهره برداری از منابع طبیعی
• تلاش برای تحلیل "اقدامات گذشته، نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهید های پروژه های بین المللی و ملی"که با مشارکت سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور طی سالیان اخیر اجرا گردید(منارید، جایکا، طرح کلان، حبله رود و...).
• تلاش برای "ورود و نفوذ بیش تر شرکت های دانش بنیان در فرایند تصمیم یاری(DSS) "و تصمیم سازی مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع زیستی
• استفاده از ظرفیت مرکز بین المللی مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع زیستی برای ارتباطاات بین المللی و "انتقال فن اوری، تجربیات بین المللی و دانش جهانی"برای جوانان و محققین کشور
• تلاش برای استفاده از نقشه ها و اطلاعات موجود و به هنگام سازی و مدیریت داده ها برای تهیه "پایگاه داده های مکانی مدیریت جامع حوزه های آبخیز و منابع زیستی"و جهت گیری به سمت "پایگاه داده ها هوشمند ژئودیتا بیس و مدل سازی و تولید دانش"

3. تهیه مدل مفهومی، نقشه راه، راهنما، دستوالعمل ها و زیر ساخت های لازم برای مدیریت جامع حوزه های آبخیز

• تدوین "راهنمای اجرای فرایند مدیریت جامع حوزه های آبخیز"
• تدوین و ابلاغ "دستورالعمل های فرایند مدیریت جامع حوزه های آبخیز"به استانداران از سوی وزیرمحترم کشور
• تدوین و ابلاغ "راهنمای تشکیل کارگروه مدیریت جامع حوزه های آبخیز در استان ها"
• تدوین و ابلاغ "دستورالعمل پایش و ارزیابی"(فرایند طراحی، شاخص های تاثیر گذار، تدوین برنامه، الزامات اجرایی و تدوین برنامه اقدامات مدیریتی) وضعیت حوزه های آبخیز (سلامت حوزه های آبخیز)
• تدوین "چهار چوب شرح خدمات سند راهبردی مدیریت جامع حوزه آبخیز"با مشارکت دستگاه های اجرایی، دانشگاه ها و به طور ویژه دانشگاه گرگان، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور و همه ذینفعان
• تدوین "نقشه راه و مدل مفهومی نوین، پویا و ملیمدیریت جامع حوزه آبخیز"با مشارکت دستگاه های اجرایی، اساتید دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی و به طور ویژه دانشگاه گرگان، دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور و طرح کلان 
• بحث وتبادل نظر و برگزاری جلسات تخصصی برای بهبود "شیوه نامه اجرایی قانون حفاظت خاک"از نگاه مدیریت جامع
• بحث وتبادل نظر و برگزاری جلسات تخصصی برای "مدیریت جامع در سواحل مکران"از نگاه کاهش مخاطرات محیطی، افزایش تاب آوری و سرمایه گزاری با نگاه توسعه پایدار
• بحث و تبادل نظر در خصوص "اجرای اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری با چتر مدیریت جامع"و توجه همه نهادها و بخش ها مصرف آب در "طرح فرونشست"ارایه شده در وزارت کشور
• همکاریو نشست های متعدد برایتولید پایگاه داده هوشمند و قابل اعتماد مبتنی بر نگاه اکولوژیک اجتماعی و  استفاده از تصاویر ماهواره ای خیام و دیگر فناوری های روز، راه کارها و اقدامات ساختاری و تخصصی برای مدیریت جامع حوزه های آبخیز از طریق همکاری با شرکت های دانش بنیان و مرکز تحقیقات فضایی ایران واقدام برای تهیه "داشبورد مدیریتی مدیریت جامع حوزه های آبخیز"

4. برنامه های آموزشی

• برگزاری 19 دوره آموزشی، 8 کارگاه آموزشی و 18 نشست علمی مدیریت جامع حوزه های آبخیز با مدیران، محققین وکارشناسان و بهره برداران سراسر کشور.
• برگزاری  9 نشست علمی مدیریت جامع حوزه های آبخیز با قرارگاه جهادی وزارت و 35 نشست علمی و تخصصی با سایر نهادها و وزارت خانه های خارج از وزارت جهاد کشاورزی و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری
• برگزاری کارگاه آموزشی دو روزه با حضور وزیر محترم کشور و همه معاونین استانداری ها و مدیران سازمان بحران و مدیران کل منابع طبیعی و آبخیزداری سراسر کشور در 4 و 5 تیرماه
• برنامه ریزی برگزاری 9 دوره ضمن خدمت با همکاری آموزش و ترویج طی سال 1402
• برگزاری 23 نشست های هم اندیشی با اساتید دانشگاه های تهران و گرگان، پژوهشکده آبخیزداری، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع و سایر نهادهای علمی و تحقیقاتی، تعاونی ها و تشکل ها مرتبط برای هم افزایی و بهره گیری از اندوخته های علمی در پیشبرد مدیریت جامع حوزه های آبخیز کشور

5. اقدامات اجرایی

• تهیه اطلس "سلامت حوزه های آبخیز و امنیت بوم سازگان آبخیزهای کشور"برای اولین بار در کشوردر حوزه های رده 2 تماب (30 حوزه آبخیز کشور) با همکاری دانشگاه تربیت مدرس و استاد گرامی جناب آقای دکتر سید حمید رضا صادقی
• تشکیل "کارگروه مدیریت جامع حوزه های آبخیز"در استان هاو برگزاری جلسات استانداران محترم با همه دستگاه ها و ادارات استانی
• "فعال سازی و شتاب بخشی به اجرای برنامه های مدیریت جامع حوزه های آبخیز"در سطح 2 میلیون هکتار در 33 حوزه آبخیز پایلوت قبلی با مشارکت دستگاه های اجرایی ذیربط در تمامی استان های کشور و نظارت بر حسن اجرای اقدامات آبخیزداری ذیل سند راهبردی مدیریت جامع  با هماهنگی و انسجام نهادی تمامی دست اندرکاران
• تلاش برای هماهنگی بیشتر برنامه ها، پروژه ها و اقدامات آبخیزداری، مرتعداری و امور بیابان از سال 1401 و برنامه ها و پیش بینی های 1402، ذیل برنامه ها و سند راهبردی مدیریت جامع  با هماهنگی و انسجام نهادی تمامی دست اندرکاران جهت شتاب بخشی به پیشبرد برنامه های مدیریت جامع در اثر بخشی بیشتر و موثرتر برنامه ها و پروژه ها
• مکاتبات و اخذ اطلاعات از استانها برای تهیه "شناسنامه مدیریت جامع حوزه های آبخیز"در حوزه های پایلوت آبخیزهای  کشور
• همکاری با یونسکو برای تهیه پروپوزال ۲پروژه مشترک"آموزش درختکاری و مدیریت سازگار آن برای معیشت پایدار جوامع محلی" و "مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز ابزاری کلیدی برای مدیریت فرونشست زمین در دشت‌های ممنوعه کشور"
• تبادل موافقتنامه تدوین سند راهبردی در سال 1401 در حوزه های جدید 3 استان آذربایجان شرقی، گلستان و خراسان شمالی و در حوزه های اترک رود و دریاچه ارومیه جمعا به مساحت تقریبا 1680000هکتار و به اعتبار 45 میلیارد ریال در سطح استان های کشور
• مطالعه سند راهبردی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز در سال 1402در 6 استان آذربایجان غربی، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، مازندران، گیلان و بوشهر جمعا به مساحت  6300000 هکتار

برنامه اجرایی و مطالعاتی سند در حوزه های پایلوت مدیریت جامع